Aktywizujące metody nauczania-uczenia się geografii

Poniżej zamieszczam fragmenty mojej propozycji metodycznej, wydanej przez Stowarzyszenie Oświatowców Polskich w Toruniu w 2006 r.

"Nadrzędnym celem wszystkich zabiegów na polu dydaktyczno-wychowawczym w dzisiejszej szkole jest ustawiczny rozwój ucznia. Odbywa się on poprzez przybliżanie rzeczywistości oraz co ważniejsze poprzez przysposabianie do jej zmian. Istniej potrzeba doboru takich strategii kształcenia, które umożliwią wychowankowi nabycie przydatnych umiejętności. Owe umiejętności ukierunkowane są na młodego człowieka, który w przyszłości wykazywać będzie badawczą i twórczą postawę wobec świata. W świetle tego uczeń winien posiąść zdolności komunikacji interpersonalnej, pracy zespołowej i współdziałania, a wraz z nimi sztukę samooceny."

"Osiągnięcie umiejętności okazać się może łatwiejsze, kiedy nauczyciel będzie się kierować zasadą, którą można byłoby nazwać zasadą "cztery zet". Obok zainteresowania, zadowolenia (wywołanego pozytywną motywacją do dalszego uczenia się) i zaskoczenia (oczywiście pozytywnego), nauczyciel winien dokonać wszelkich starań, aby zaktywizować swych podopiecznych."

"Należy zwrócić uwagę na fakt, że metoda wraz z celami kształcenia, formami pracy, środkami i pomocami dydaktycznymi, tworzy strategię nauczania-uczenia się. Z kolei na metodę składa się szereg zabiegów organizacyjno-dydaktycznych noszących nazwę technik kształcenia. W tym miejscu wyłania się problem, czy propozycje "metod", jakie oferuje większość współczesnych publikacji z zakresu metodyki, rzeczywiście są metodami. Czy może mamy do czynienia z technikami kształcenia, bądź formami pracy? Tę wątpliwość spróbujemy rozwiać w dalszej części niniejszego opracowania."

"O ile metody nauczania-uczenia się dotyczą systemu czynności nauczyciela i uczniów, o tyle formy kształcenia określają między innymi w jaki sposób praca jest rozdzielana wśród uczniów. (...) Ze względu na liczebność uczniów forma kształcenia może przybrać postać pracy: indywidualnej, grupowej, zespołowej oraz zbiorowej. (...) Przykładem złożonej formy organizacyjnej pracy uczniów jest: śnieżna kula (inne nazwy: kłębek, pajęczynka), (...) "metoda 66" i "metoda 635" (...) Jeszcze inną, jakże specyficzną formą pracy jest "technika JIGSAW"."

"(...) termin aktywny odnosi się do osoby (np. AKTYWNY UCZEŃ), natomiast aktywizację przypisać należy wszystkim działaniom, środkom i przedmiotom, które tę aktywność wywołują (w tym METODA AKTYWIZUJĄCA). Błędne zatem jest używanie określenia metoda aktywna."

"Technika kształcenia stanowi fragment metody. Stosowana jest w realizacji poszczególnych etapów procesu kształcenia w ramach danej metody. Można by rzec, że są to "chwyty metodyczne", którymi posługuje się nauczyciel, aby osiągnąć zamierzone cele cząstkowe. Technika kształcenia zazwyczaj dotyczy:
- gromadzenia informacji (np.: burza mózgów, dywanik pomysłów, fabryka pomysłów),
- uporządkowania informacji, np. według ich rangi (np.: poker kryterialny, diamentowy ranking, piramida priorytetów, kosz i walizeczka),
- oceny różnych sytuacji problemowych (np.: technika trójkąta, drzewko decyzyjne, za i przeciw, róża diagnostyczna, analiza SWOT),
- graficznego przedstawiania informacji (np.: mapa mentalna, rybi szkielet, linia czasu),
- graficznego przetwarzania poznawanych treści (np.: piktogramy, wizualizacja, collage),
- artystycznego, sugestywnego wyrażania poznawanych treści (np.: odgrywanie ról, drama)."

"(...) każda metoda w zależności od tego jak ją zastosujemy może aktywizować ucznia lub czynić go pasywnym..."